Đôi nét tiểu sử Họ Đạo Ba Giòng

ĐÔI NÉT TIỂU SỬ HỌ ĐẠO BA GIỒNG

MỘT HỌ ĐẠO LÂU ĐỜI CỦA GIÁO PHẬN MỸ THO

http://tienghatvinguoingheo.net

            Giáo phận Mỹ Tho thành lập năm 1960, nhưng người Công giáo sống ở vùng này đã có từ thời các Linh mục Thừa Sai Truyền Giáo ở Việt Nam. Có thể nói Ba Giồng là họ đạo lâu đời nhất của Giáo Phận Mỹ Tho tồn tại đến ngày hôm nay.

1. SỰ HÌNH THÀNH: BƯỚC CHÂN CỦA NHỮNG NGƯỜI MỞ ĐƯỜNG

            Tài liệu “27 vị tử đạo tại Ba Giồng (Mỹ Tho) của Linh mục M. Hamon (1882) hiện còn lưu trữ tại Hội Thừa Sai Paris có nhắc đến sự hình thành tên gọi của họ đạo như sau: “Về phía Đông Bắc Sài Gòn (bây giờ gọi là Tây Nam mới đúng), thuộc tỉnh Mỹ Tho, có một cánh đồng lầy rộng lớn. Vào mùa mưa, cánh đồng ấy biến thành một hồ nước mênh mông. Ở lối vào đồng lầy này, nước cuốn dồn cát lại như tạo cho mình một rào chắn không thể vượt qua nỗi. Với thời gian, những đụn cát ấy cao dần lên. Trên Ba giồng cát mà dòng nước đã bồi lên, giữa một rừng tre xanh có ngọn cao tạo thành một vòng đai xanh, đó là xóm nhỏ Ba Giồng”.

            “Xóm Ba Giồng thuộc làng Tân Lý Đông, gần chợ Cổ Chi, không có gì khác biệt với các xóm làng khác; cũng những túp lều người dân An Nam, lợp tranh bé lớn tuỳ theo mức sống của những người dân ở đó. Giữa xóm có một ngôi nhà lớn hơn với Cây Thánh Giá nổi bật. Dân cư không giàu sang mà cũng không túng quẫn, hầu như mọi người đều sống bằng lao động của đôi bàn tay, thế nhưng họ có một kho báu mà họ coi trọng hơn tất cả mọi của cải giàu sang “đó là Đức Tin”.

            “Ngày nay không ai biết xóm đạo được thành lập từ bao giờ. Rất có thể, dân cư đã trở lại đạo từ một thời xa xưa. Các cụ già thường chỉ cho con cháu ngôi mộ của ba thế hệ đã sống trước họ mà tất cả đều là người có đạo Công giáo”.

              Tại Đất Thánh họ đạo này còn một mộ bia đôi niên đại 1663 – 1663, một mộ bia niên đại 1664 và nhiều ngôi mộ cổ ghi chữ Nho nay đã lu mờ không thể đọc được. Đặc biệt, một ngôi mộ xây bằng đá xanh rất qui củ, bia mộ ghi năm 1887, câu đối chữ nho khắc sâu: “Sơn Trung Phương Uất Nhật – Thế Thượng Dĩ Thiên Niên”, tạm dịch: “Giữa núi gặp ngày mây bay- trần thế đã ngàn năm”, ý nói: “ngàn năm như mây bay”, diễn ý: đời người dầu đạt tột đỉnh cũng qua mau như mây khói! (Đinh Hợi 1887).

              Một tài liệu khác được lưu trữ tại Tòa Tổng Giám Mục Sài Gòn là “Bản tường trình của Linh mục F. Demarcq (cha sở họ đạo Tân An 1911), thừa sai Tông Toà” đã xác định sự hiện diện từ rất sớm của họ đạo Ba Giồng: “Do tính cách lâu đời của nó, họ đạo này đáng đứng chỗ nhứt, tất cả các họ đạo khác tương đối mới có khá gần đây”.

            “Theo những lời truyền tụng khá chắc chắn, vào khoảng năm 1700 hoặc 1702, dưới triều đại Minh Vương, chừng 20 ghe biển rời bờ Phú Yên, lìa xa các bờ biển An Nam, mang theo khoảng 30 gia đình Kitô giáo. Những gia đình này trốn tránh cuộc bắt đạo và trẩy về hướng Nam Kỳ.

            “Ghe ngược dòng tới chỗ bắt đầu đồng lác rộng lớn và dừng lại ở miệng con rạch ngày nay gọi là Rạch Chanh. Rạch Chanh là một con lạch do nước từ đồng lớn tràn xuống kết thành mà trước kia chảy ngang qua những cánh rừng bao la. Đầu tiên tất cả các gia đình lập cư ngay trên con rạch này, và ghe trở về Phú Yên rước thêm những gia đình khác. Sáu tháng sau, ghe trở lại đem theo những Kitô hữu khác còn đông hơn nữa. Những người này cũng lập cư cùng một chỗ với những người đến lần đầu. Nhưng gần sông quá, như sự cố sau đây chứng minh: ngày kia, một vài người đánh cá trong sông thì bị một chiếc thuyền chở ông quan từ Sài Gòn đi Châu Đốc bắt gặp, họ bị bắt và bị cầm tù đem đi. Tất cả Kitô hữu khác khiếp sợ vội vã rời khỏi nơi ấy để đi sâu vào rừng cho tới Ba Giồng bây giờ và lập cư tại đó. Về sau nhiều Kitô hữu Phú Yên khác chạy trốn các cuộc bắt đạo cũng đến nhập cư với họ. Ngoài ra, Kitô hữu vùng lân cận Sài Gòn, Biên Hoà, Mỹ Tho cũng đến nhập cư và làm con số giáo hữu lên đến 3000 người”.       

            25 vị bô lão của Ba giồng, sau khi tuyên xưng đức tin cách mạnh mẽ, bị trảm quyết tại căn nhà vuông, trên mãnh đất chợ Cổ Chi, giáp với xã Tân Lý Đông, cách nhà thờ Ba giồng khoảng 2 cây số. Xác các vị tử đạo, các quan bắt người lương đem chôn trong cánh đồng bên cạnh chợ, một số được chôn tại gò đất, nơi đây đồng bào địa phương gọi là “Gò chết chém” (Gò này được truyền tụng trong một thời gian dài (1862 – 1986) cỏ không mọc và tàn cây gần đó de vào cũng chết khô, bên lương làm ruộng xung quanh có ngồi đó nghỉ nhưng không bao giờ dám phóng uế). Sau khi xử trảm quyết các giáo hữu, quan án ra lệnh phân tán con cháu họ đi nơi khác không còn ai được lưu lại Ba Giồng, vì thế nhà thờ bị phá, cho đến 10 năm sau, cha M. Hamon vâng lệnh Đức Cha Miche về coi sóc họ đạo và lo việc cải táng hài cốt các vị Tử Đạo về nơi an nghỉ tại Đất Thánh ngày 18/06/1872. Lịch sử họ đạo Ba Giồng gắn liền với việc bách hại đạo Công Giáo ở Tây Đàng Trong. Tại đây người ta đã chứng kiến cảnh Tử Đạo của Linh mục Phêrô Nguyễn Văn Lựu và nhiều tín hữu khác bị chém đầu vì tuyên xưng đức tin.

            Trong 117 vị Tử Đạo của Giáo Hội Việt nam, Ba Giồng có hai vị linh mục phụ trách họ đạo là Philipphê Phan Văn Minh từ năm 1849-1853, và Phêrô Nguyễn Văn Lựu từ năm 1853-1861. Danh sách ghi lại những Linh mục coi sóc họ Ba Giồng biết được thì Linh mục Philipphê Minh là người đầu tiên.

1. NHỮNG BÀN TAY XÂY DỰNG

            Theo thống kê của họ đạo, năm 1976, Ba Giồng chỉ còn khoảng 450 giáo dân. Hiện nay, Ba Giồng có khoảng 1778 Giáo dân. Giáo dân vùng này đa số sống bằng nghề làm ruộng, trồng rẫy, đan giỏ nón bằng bàng, lá buông. Cuộc sống người dân ở đây không khá giả cũng không đến nỗi túng quẫn. Một trong những nét đẹp của Ba Giồng là sự thân ái của tình làng nghĩa xóm. Bà con giáo dân sống chan hoà, chân thành với người dân khác tín ngưỡng.

            Như trở thành một truyền thống, Ba Giồng là một trong những vườn ươm cung cấp cho Giáo hội những hoa thơm trái tốt. Không ít Linh mục, tu sĩ dấn thân phục vụ Giáo hội và con người một cách nhiệt thành đã khởi đi từ miền đất tốt Ba Giồng. Cha M. Hamon đã viết: “xóm nhỏ này không một du khách nào đặt chân tới đây, mà cũng chẳng có nhà địa lý nào biết đến. Nhưng tên tuổi xóm này lại đáng tôn vinh. Chúng ta hãy kính chào đi, vì đây là một vùng đất đã được máu các Thánh Tử Đạo thánh hiến”.

            Một điều khác, khá đặc biệt, cũng là một minh chứng cho lòng nhiệt thành của họ đạo Ba Giồng: trong thời kỳ bắt bớ Đạo, người giáo dân Ba Giồng vẫn có sự chăn dắt của các Linh mục. Và trong giai đoạn chiến tranh, mặc dù nhà thờ Ba Giồng đã phải xây đi dựng lại ba lần vì đổ nát, giáo dân ở đây luôn có sự hướng dẫn mục vụ của các vị chủ chăn. Có thể nói hầu như trong mỗi giai đoạn lịch sử của Ba Giồng đều có sự hiện diện khá thường xuyên của người mục tử.

            Sau khi Cha Phêrô Lựu, Cha Sở họ đạo Ba Giồng, bị bắt và lãnh án hành quyết tại Mỹ Tho ngày 07/04/1861 và 25 tín hữu bị hành quyết với 2 người khác bị giết trên đường chạy trốn (1862), quan án ra lệnh bắt buộc các giáo hữu phải bỏ họ đạo đi nơi khác, không ai được ở lại Ba Giồng. Họ phải tha phương tìm kế sinh sống. Ở bất cứ nơi nào họ đến,người tín hữu Ba Giồng luôn nhìn vào tấm gương kiên trung của cha ông mình đã bị hành quyết năm xưa, để cố gắng sống xứng đáng với danh xưng là Kitô hữu. Và những hạt giống đức tin này đã làm nẩy sinh nhiều họ đạo nơi họ đến cư trú. Họ luôn tin vào lời hứa của Chúa: “anh em đang bị lửa thử thách: đừng ngạc nhiên mà coi đó như một cái gì khác thường xẩy đến cho anh em. Được chia sẻ những đau khổ của Đức Kitô bao nhiêu, anh em hãy vui mừng bấy nhiêu, để khi vinh quang Người tỏ hiện, anh em cùng được vui mừng hoan hỉ. Nếu bị sỉ nhục vì danh Đức Kitô, anh em thật có phúc, bởi lẽ Thần Khí vinh hiển và uy quyền, là Thần Khí của Thiên Chúa ngự trên anh em” (1Pr 4,12-14).

III. HƯỚNG ĐẾN TƯƠNG LAI

            Họ đạo Ba Giồng thuộc Giáo Phận Mỹ Tho đã có một bề dày lịch sử, được Cha Hamon Hội Thừa Sai Paris đề cập đến trong: “Les Missions Catholiques năm 1882”. Trải qua thời gian từ ngày thành lập, nhà thờ Ba Giồng đã ba lần bị thiêu huỷ.

            Năm 1950, nhà thờ Ba Giồng được xây dựng lại từ một lớp học nối dài, chiều dài chỉ có 24 mét, chiều rộng 6 mét, vật liệu bằng vôi cát thô sơ, đã nhiều lần được sữa chữa cho khỏi sụp đổ. Nhưng thời gian mưa nắng và mối mọt tàn phá, xuống cấp không đảm bảo cho việc cử hành có đông giáo dân tham dự.

            Năm 1997, Đức Giám mục Giáo Phận cho phép tái thiết thánh đường họ đạo Ba Giồng dâng kính Đức Maria, Nữ Vương Các Thánh Tử Đạo. Và ngày 16/11/1997, Đức Hồng Y GB. Phạm Minh Mẫn (lúc đó là Giám Mục phó Giáo Phận Mỹ Tho) dâng Thánh Lễ khởi công xây dựng nhà thờ Ba Giồng.

            Ngày 16/03/2000, nhà thờ họ đạo Ba Giồng với tước hiệu: “Nữ Vương Các Thánh Tử Đạo Việt Nam” được Đức Cha Phaolô, Giám Mục Giáo Phận Mỹ Tho Cung Hiến.

            Hiện nay, họ đạo Ba Giồng sinh hoạt theo chương trình mục vụ của Giáo Phận. Đặc biệt trong năm 2004, Đức Giám Mục đã công bố: Nhà thờ Ba Giồng là nơi hành hương Giáo Phận Mỹ Tho.

 

 

            Họ đạo Ba Giồng rất mong ước được đón tiếp nhiều đoàn hành hương trong và ngoài Giáo Phận. Nhân dịp này, họ đạo Ba Giồng cũng mong ước anh chị em tín hữu người gốc ở Ba Giồng có dịp trở lại thăm họ đạo để kính viếng nơi tiền nhân chúng ta đã đổ mồ hôi và máu để xây dựng nên họ đạo Ba Giồng ngày nay.

            Tin rằng dòng máu Tử Đạo của các tiền nhân đã đổ ra vì danh Chúa Giêsu Kitô sẽ làm cho họ đạo Ba Giồng được sức sống dồi dào: đạo được sáng, đời được thịnh, như dòng sông Vàm Cỏ Đông và Tây đem lại phù sa cho đất Long An trù phú thịnh vượng.

1. GIÁO XỨ BA GIỒNG HÔM NAY

           Từ Sài gòn quí khách chỉ mất 1 giờ 30 phút láy xe về hướng miền Tây trên quốc lộ 1A, qua Long An khoảng 10 km là chúng ta có thể đến thăm viếng và cầu nguyện với Cha thánh Lựu tại Trung Tâm Hành Hương này. Khách hành hương có thể tìm được cho mình bầu khí cầu nguyện yên tĩnh tại giáo xứ với quang cảnh cây xanh mát mẻ và nhẹ nhàng, viếng Thánh Thể tại nhà thờ, đi đàng thánh giá cũng như cầu nguyện và xin khấn trước đài với Cha thánh Lựu, ra ngoài khuông viên nhà thờ quí khách đi bộ 10 phút là đến viếng mộ của những anh hùng tử vì đạo tại Ba giồng.

           Đến với Cha Thánh Lựu và các Anh hùng tử đạo, Quí khách cảm nghiệm được niềm tin kiêu hùng của ông cha ta giữ đạo theo Chúa đến cùng, dù khó khăn gian khổ và hy sinh đến mạng sống cũng một lòng theo Chúa. Chúng ta cầu xin các Ngài giúp chúng ta vững mạnh niềm tin của người kitô hữu qua việc sống đạo hôm nay. Nhiều năn qua có khá đông khách hành hương đến viếng, xin ơn và đã được Cha Thánh Lựu và các anh hùng tử đạo nhậm lời … Mỗi năm tại Giáo xứ Ba giồng 2 ngày lễ lớn nhiều Giáo dân kháp nơi về tham dự: 07/04 (lễ giỗ Cha Thánh Lựu), 24/11 (lễ các Thánh Tử Đạo Việt nam)

 

Địa chỉ : Ấp Tân Quới, xã Tân Lý Ðông, huyện Châu Thành, Tiền Giang

Chánh xứ : Linh mục Gioan Baotixita Nguyễn Tấn Sang